Binnen FNV Bondgenoten zag men in dat het zo niet langer kon. In 2006 werden de eerste vier organizers aangenomen. Hun werkmethode legt de nadruk op zelforganisatie. Zaken collectiviseren en er met zijn allen een punt van maken. Organizers benaderen mensen, leggen contacten, bezoeken ze thuis en zoeken ‘trekkers’ die het vertrouwen van hun collega’s hebben. Het gaat om het idee dat de leden de vakbond zijn. De vakbond is niet een paar mannen of vrouwen met pakken en mantelpakjes die in Den Haag zaken voor de mensen doen. Nee, ‘De bond, dat zijn wij’.

Losse gedachten over het Nederlandse ‘racismeprobleem’

 

De discussie over Zwarte Piet die de afgelopen maanden ons land in beroering heeft gebracht, maakte heel wat emoties los. Ik wil het er nu niet over hebben in hoeverre het bestaan en vooral het uiterlijk van de knecht van Sinterklaas een uiting van racisme is. Maar laten we er voor het gemak even van uitgaan dat het waar is. Hoe kan het dan dat zoveel mensen toch aanstoot hebben genomen aan de opmerking Zwarte Piet is Racisme? Waarom slingerden mensen de meest schandalige opmerkingen (meestal anoniem) de digitale wereld in? Laat dit zien dat Nederland door zijn koloniale verleden en late afschaffing van de slavernij inderdaad een racistische maatschappij is zoals wel wordt beweerd?

Er zijn indringende en wetenschappelijk verantwoorde studies verschenen over racisme. Wat het is, hoe het is misbruikt en hoe het hele samenlevingen vergiftigt. Maar is dat het racisme waar mensen aan denken als ze de term horen? Ik vermoed dat veel mensen racisme associëren met de Holocaust en de poging om de joden fysiek te vernietigen. Of ze denken aan de slavernij zoals we die kennen waarbij werd beweerd dat zwarte mensen inferieur zijn en daarom geschikt voor plantage arbeid zonder rechten. Zou het kunnen dat die mensen daarom niet accepteren dat er over zwarte piet wordt gepraat alsof dat iets met racisme te maken heeft? Voor hun is zwarte piet gewoon een onderdeel van het kinderfeest uit hun jeugd, uit een tijd dat ze de knecht van de goedheiligman echt niet associeerden met slaven met een ketting aan hun been die de hele dag werden afgeranseld. Nog los van de vraag of dat wel een reëel beeld van slavernij is. Slaven moesten immers productief zijn en dat waren ze niet als ze door een ketting werden belemmerd of voortdurend in de ziekenboeg lagen. Maar dat terzijde.

 

Er zijn mensen die het woord racisme in de mond bestorven lijkt. Als jongeren van Marokkaanse of Turkse afkomst bovenmatig werkloos of crimineel zijn, dan komt dat volgens hen door de racistische maatschappij waarin ze leven. Maar zou het ook, al is het maar voor een deel, door hun eigen ideeën of gedragingen kunnen komen? Een paar jaar geleden ging het Rotterdamse havenbedrijf met bussen de wijken in om werkloze jongeren te interesseren voor werk in de haven. De reactie van de meesten? ‘Ja, ik ga dat vuile werk niet doen hoor, daarvoor hebben ze onze vaders toen hierheen gehaald. Mij niet gezien.’ Nee, dan liever werkloos op de bank zitten en chillen. Voor een leidinggevende is het toch niet vreemd dat deze zeker in bepaalde functies liever personeel aanneemt dat een soort van mainstream Nederlands spreekt, niet behangen is met bling-bling en zich gedraagt zoals de meeste mensen verwachten. Ik kom heel veel donker personeel tegen in winkels, bij banken en op televisie,  maar die gedragen zich wel volgens bepaalde bedrijfsculturen. Toen mijn oudste stiefzoon eens op zijn werk kwam met een zelfgemaakte scheur in zijn broek (die zottigheid was toen erg populair…) stuurde zijn baas hem toch ook naar huis.

Nog een voorbeeld. In de jaren negentig had ik een café. Ieder weekend kwamen daar enkele honderden mensen naartoe om te swingen op de laatste hits. En toen ging er iets fout. Groepen jongens van Marokkaanse afkomst vonden het ook wel gezellig, ze dronken een biertje en werden handtastelijk naar vrouwen. Marokkaanse meisjes waren er trouwens nooit bij, die moesten thuis blijven! Het ongevraagd op billen tikken werd niet erg op prijs gesteld en als de dames daar iets van zeiden, werden ze voor hoer uitgemaakt. Dat betekende dus iedere week knokken in de zaak, dalende bezoekersaantallen en minder inkomsten voor de eigenaar. Nou verdenk ik mezelf ervan dat ik niet racistisch ben, dat ik niet denk dat mensen meer of minder waard zijn dan anderen op grond van hun afkomst. Maar geloof me maar dat ik de Marokkaanse cultuur waar die jongens zelf alles mee verdedigden (‘ja dat is onze koeltoer’) als je ze erop aansprak, hartgrondig vervloekte in die dagen. Was ik toch ineens een racist? Maar hoe kan het dan dat ik het wel goed kon vinden met mijn Marokkaanse buren uit die tijd?

 

En nog een voorbeeld. In de jaren tachtig vertrok ik met een vriend naar Senegal om daar een maand lang op de bonnefooi rond te trekken. Toen we ’s avonds laat aankwamen op het vliegveld van Dakar voelden we ons toch wel ongemakkelijk. We waren vrijwel de enige blanken tussen honderden donkere mensen en het was ook nog donker. Dat ons vervolgens door de taxichauffeur een stevige poot is uitgedraaid, namen we maar voor lief. We waren blij in het hotel te zijn. Maakte ons dat racisten? Overigens hebben we daar een heerlijke tijd gehad en kostte door gewenning de taxi terug naar het vliegveld een maand later ongeveer een tiende van die op de eerste dag. Maar wat toen ik een paar jaar daarvoor op het carnaval van Aruba meeliep in een jump-up? Vaag gemompel over makamba en een peuk uitgedrukt op mijn arm. Was degene die dat deed nou een racist of juist een antikoloniale strijder?

 

Er wordt wel beweerd dat mannen vaak een vrouw zoeken die ze op een of andere manier aan hun moeder doet denken en vrouwen een vaderfiguur. Als dat zo is, dan zoeken mensen blijkbaar het bekende op. Dat vinden we fijn en veilig. Zo zal het ook in grotere groepen wel zijn. Daarom is het niet zo gek dat migranten in den vreemde elkaar opzoeken. Of het nou de Turken in Delfshaven of de Nederlanders in Pretoria zijn. Soort zoekt soort nietwaar? Dat is dus een menselijk trekje. Vandaar misschien dat in een land als Suriname de etnische verschillen zo allesbepalend zijn. Toen ik eens een gesprek had met een Surinaamse over racisme, wist zij het zeker: ‘er is geen land zo racistisch als Suriname’. Daarbij vergeleken is Nederland volgens haar een oase.

Nog niet zo lang geleden hokten in Nederland mensen van een bepaald geloof lekker bij elkaar. Katholieken en Protestanten hadden hun eigen scholen, kerken, slagers en geitenfokverenigingen. En toch hadden ze ook een gezamenlijke identiteit want de koepelorganisatie, de Nederlandse staat, zorgde ervoor dat ze elkaar de koppen niet insloegen en er op scholen dezelfde lesstof werd onderwezen. Tijdens de godsdienstles konden dominees tegen hun kinderen zeggen dat de paapse mis vervloekt is of konden priesters aan hun schaapjes de Blasiuszegening geven, maar tijdens taal, rekenen en aardrijkskunde was de leerstof vrijwel identiek. Zelfs tijdens de geschiedenisles werd alle kinderen geleerd dat WE ons hadden bevrijd van de Spanjolen. De staat trad hier op als een scheidsrechter tussen verschillende groepen die elkaar het licht in de ogen niet gunden. In eigen kring konden ze lekker schelden op de papen en ketters, maar eenmaal buiten werd men gedwongen zich te gedragen.

 

Van racisme in de zin van denken dat mensen met een andere culturele of etnische achtergrond minderwaardig zijn, is vrijwel geen sprake meer. Wel kun je een cultuur of land of godsdienst minderwaardig vinden. Persoonlijk denk ik bijvoorbeeld dat een cultuur waar het genitaal verminken van meisjes normaal wordt gevonden minderwaardig is aan culturen waar men dat niet doet. En zo zou ik nog wel een lijstje kunnen opsommen, maar dat wil niet zeggen dat de mensen die dat doen intrinsiek minderwaardig zijn. Ze zijn in dat opzicht een product van hun opvoeding en zouden onder andere omstandigheden ook anders handelen. Zoals de meesten van ons als ze daar waren geboren vrolijk aan het verminken of besnijden zouden slaan…

Toch kunnen mensen zich, ook al vinden ze andere mensen niet minderwaardig, wel eens minder op hun gemak voelen als die anderen in hun omgeving verkeren. Zolang het om kleine groepen of slechts individuen gaat, zal vrijwel niemand er een probleem van maken. 

Er zijn in Nederland altijd zwarte en bruine mensen geweest als gevolg van ons koloniale en slavernijverleden. Die werden dan misschien wel eens met ‘zwarte’ of iets dergelijks aangesproken. Een beetje zoals iemand met rood haar een ‘rooie’ of ‘koppie koperdraad’ werd genoemd of iemand met een kort been een ‘manke’ (en dan heb ik het even niet over de aanduiding ‘zeiloor’). Misschien niet altijd leuk en even fijnzinnig, maar heeft niets met racisme te maken en men leefde gewoon samen.

Sinds de grote migratiestromen van de moderne tijd op gang zijn gekomen, is er iets behoorlijk veranderd. Het gaat niet meer om kleine groepjes of individuen maar om vele honderdduizenden mensen die zich hier hebben gevestigd. Ze namen logischerwijs hun cultuur en gebruiken mee, maar voelden door een aantal redenen weinig noodzaak om zich massaal aan te passen aan hun nieuwe omgeving. Ze zochten elkaar liever op; iets wat door overheden ook vaak werd gestimuleerd. Aanpassingsproblemen noemen ze dat dan in politiek jargon. Maar het leverde ook spanningen op met een deel van de inboorlingen van Nederland.

 

Sommigen zeggen heel makkelijk dat die inboorlingen zich niet druk moeten maken. Het verleden heeft namelijk laten zien dat grote groepen migranten uiteindelijk opgingen in de bevolking en een deel van hun cultuur toevoegden aan de plaatselijke. Het is een kwestie van geduld. Met twee, drie generaties zullen de problemen, die deze slimmeriken wel erkennen, zijn verdwenen. Nou is het bekend dat hooggeschoolden langer leven dan laaggeschoolden maar zelfs deze hooggeschoolde rustzaaiers zullen die periode van twee, drie generaties niet overleven. Wat ze dus in feite doen is tegen de mensen die zich bedreigd voelen zeggen dat ze zich niet druk moeten maken want hun kleinkinderen zullen verlost zijn van die bedreiging. Mooie boel is dat. Ik zou zeggen dat we per direct moeten proberen om die problemen op te lossen en dan kan blijken dat het niet makkelijk is of zelfs onmogelijk maar dat is iets anders dan zeggen ‘gaat u maar rustig slapen, het lost zich in de toekomst wel op’.

 

Maar is Nederland nou racistisch of niet? Worden hier wetten aangenomen waardoor mensen met een bepaalde huidskleur, afkomst of godsdienst (jaja, zo ver gaat het moderne racisme begrip, je mag iemand niets eens meer op zijn geloof aanvallen) willens en wetens worden achtergesteld? Geef me het wetsnummer en ik geloof het direct.

Worden hier mensen met een bepaalde huidskleur, afkomst of godsdienst massaal met kapmessen afgeslacht? Dat is hier op industriële wijze voor het laatst 70 jaar gelden gebeurd. Een verschrikkelijke episode uit de geschiedenis, maar dat is nu niet aan de orde.

Maar Zwarte Piet is toch een uiting van racisme en als mensen dat zo fel verdedigen dan zijn ze toch racistisch? Het gaat hier om de gevoeligheid van een minderheid uit de bevolking die op grond van het verleden (er kan in Suriname niemand meer in leven zijn die de slavernij zelf nog heeft meegemaakt) zich voelt aangesproken door het uiterlijk van een fictief personage die door de meeste mensen juist erg wordt gewaardeerd als brenger van cadeaus. En dat personage wordt dan ook nog eens bestempeld als icoon voor racisme. Nou vind ik dat je in een democratie rekening moet houden met minderheden, maar waarom staat er niemand op tegen de Joker uit Batman die alle witte mensen (de meerderheid in Nederland) als schurk voorstelt?

 

Is hier niet sprake van een overdreven gevoeligheid bij een klein groepje inwoners?  Maar vooral ook, waar eindigt dit? Als we toegeven aan die gevoeligheid dan staat volgend jaar een groep vrouwen op die zich ergeren aan de schuddende blote billen en borsten van de deelneemsters aan het Zomercarnaval; overigens vooral een ‘zwart’ feest. En wat te denken dat op sommige plaatsen de kerstboom geen kerstboom mag heten maar een feestboom om de zielen van moslims niet te krenken? Voor we het weten leven we door dit soort gevoeligheden dadelijk in een volslagen gelijkgeschakelde maatschappij waar geen enkele groep zich meer af en toe ongemakkelijk kan voelen. Willen we dat echt?

Soms vergalopperen mensen zich in de internetdiscussies en de nationale clown Heuckenroth beledigt tijdens een televisieprogramma een Chinees. Maar dat is toch peanuts? Worden er in kringen van Marokkanen en Surinamers geen beledigende termen gebruikt over hun blanke landgenoten? Als zwarte mensen zich beledigd voelen door Zwarte Piet, de knecht van Sinterklaas, hoe beledigd moeten de knechten (arbeiders, werknemers, medewerkers) van ons land zich dan wel niet voelen?

Door de discussies maar vooral ook door de tijd zal zwarte piet ongetwijfeld veranderen. Hij is trouwens al heel erg veranderd sinds ik klein was; hij dreigt niet meer met roe en zak en de meesten praten niet meer in gebroken Nederlands. Een goede zaak, maar dat Nederland met een groot racisme probleem te maken heeft, gaat er bij mij nog steeds niet in. 

Het motto van de bijeenkomst was: na de Russische revolutie en voor de tweede wereldoorlog zijn veel Oost-Europeanen naar het Westen gevlucht. Rotterdam was een belangrijk knooppunt voor emigranten naar de VS. De Holland Amerika Lijn is er groot door geworden!

Abraham Tuschinski bleek echter een ondernemende geest te hebben en nadat zijn vrouw zich bij hem voegde startten ze in de Nadorststraat een pension voor landverhuizers, Polski. De zaak liep zo goed en Tuschinski was zo modern dat hij 1911 in de nieuwe rage van de rolprenten stapte. Hij opende toen zijn eerste bioscoop, Thalia. Er zouden er nog diverse volgen: Scala, Olympia en Cinema Royal. Ook voor de avantgarde films had hij oog en daarvoor zette hij filmhuis Studio 32 op. De klap op de vuurpijl was het zeer luxueuze Grand Theatre. Alle bioscopen van Tuschinski in Rotterdam gingen in de vlammen van het bombardement van 1940 verloren. Een grote klap voor de man die aan de Rochussenstraat woonde en Nederland niet wilde verlaten toen de barbaarse horden de grens over waren getrokken. Zoals hij over zichzelf zei: 'Hij is in dit land groot geworden, hij wil in slechte tijden geen deserteur zijn.'

De groei van de flexibilisering

 

Op 14 september vond een reünie plaats van leden van de KWJ Beweging van Werkende Jongeren die in de jaren zeventig en tachtig in Leiden zeer actief waren. Omdat ik in die tijd als linkse student zijdelings betrokken was bij de KWJ vroegen de organisatoren mij een lezing te geven met als onderwerp De groei van flexibilisering. Het middagprogramma stond namelijk in het teken van de Flexibilisering van de arbeidsmarkt, een verkenning van de problemen met voorbeelden van oplossingen.

 

Uiteraard heb ik direct gehoor gegeven aan dat verzoek, maar hoe moest ik het onderwerp aanpakken? Als historicus naar het probleem kijkend is de verleiding groot om een vergelijking te trekken tussen de huidige flexibilisering en de negentiende eeuw toen veel arbeiders dagelijks werden aangenomen en ontslagen en de arbeiders met een contract ook zomaar op straat stonden. Zoals een handdrukker van de Leidsche Katoenmaatschappij in 1890 vertelde: ‘In 1884, toen het zeer slap was, zeide de baas, als ’t werk afgeloopen was: ik heb niet meer, en dan kon men gaan.’ Die vergelijking leeft breder zoals bleek uit een opmerking op Facebook. Nadat ik daar meldde bezig te zijn met het voorbereiden van mijn lezing, suggereerde een van mijn fb-vrienden: “van dagloner tot dagloner -opkomst en ondergang van 150 jaar arbeidersbeweging-” is dat een titel?

Al denkend sloop er toch wel onzekerheid bij mij binnen. Is de huidige flexibilisering echt te vergelijken met de situatie van een eeuw geleden? Is het nu mensen terug kunnen vallen op een uitkering weer net zo erg als toen? Gingen er in onze eigen kringen in de jaren tachtig niet stemmen op dat iemand die veertig jaar bij dezelfde baas bleef werken eigenlijk ‘het doodschoppen niet waard’ was en dat zo’n bestaan in handen van dezelfde kapitalistische uitbuiter toch in ieder geval geen levensdoel mocht zijn?

 

Voor mijn lezing heb ik toch maar eens een kort overzicht van de geschiedenis geschetst. Het enige wat in de negentiende eeuw was geregeld op het gebied van de arbeidscontracten waren twee artikelen in het Burgerlijk Wetboek over de Huur van Dienstboden en Werklieden. Een van die twee artikelen luidde: ‘De meester wordt op zijn woord, des gevorderd met eede gesterkt, geloofd’ in loonconflicten. Aan het eind van de negentiende eeuw groeide onder druk van de opkomende arbeidersbeweging de opvatting dat de arbeiders bescherming moesten krijgen bij het afsluiten van een arbeidsovereenkomst. De artikelen in het Burgerlijk Wetboek moesten daarom worden aangepast aan de moderne tijd. Over die veranderingen is ongeveer vijftien jaar politieke discussie gevoerd en uiteindelijk werd het wetboek in 1907 aangepast. Waar het vooral op neer kwam is dat nu in de wet werd opgenomen dat een arbeidsovereenkomst slechts kon worden opgezegd als een bepaalde opzegtermijn in acht werd genomen. Dus zo maar aan de kant zetten zoals de arbeiders van de Katoenmaatschappij in 1884 overkwam, daar moest een eind aan komen.

Dat leek een hele vooruitgang maar toch was binnen de arbeidersbeweging niet iedereen enthousiast over de Wet op het arbeidscontract zoals die paar bepalingen in de dagelijkse omgang werden genoemd. De radicale leden van het Nationaal Arbeids Secretariaat (NAS) vonden ieder contract sowieso maar ‘scheurpapier’, maar ook de leden van het gematigder Nederlands Verbond van Vakverenigingen (NVV) waren niet allemaal enthousiast. Een aantal bonden richtte zelfs een actiecomité tegen het arbeidscontract op. Het grote gevaar dat NAS en de genoemde delen van het NVV zagen opdoemen, was dat door het afsluiten van wettelijk ondersteunde contracten de angel uit de strijdmogelijkheden van de vakbeweging werd gehaald. Tijdens een CAO bijvoorbeeld spreken de partijen af dat er niet zal worden gestaakt.

Toch werden er steeds meer CAO’s afgesloten en ook dat werd in een wet geregeld. De wet van 1927 op de CAO en de wet van 1937 op het verbindend verklaren van een CAO werden door de grote stroming binnen de vakbeweging als een overwinning gevierd. De macht van de in de vakbeweging verenigde arbeidersklasse kwam volgens de vakbondsleden in deze wetgeving tot uitdrukking.

Eind jaren dertig werd er een onderzoek verricht naar de gevolgen van de wet op het arbeidscontract. Wat bleek? De interpretatie van de ontslagtermijn die in acht moest worden genomen bij ontslag was soms wel heel ruim. Termijnen van een dag of een uur kwamen voor. Zo had de wet natuurlijk nauwelijks een beschermende functie voor de arbeiders.

 

De Nazi’s wisten hier tijdens hun bezetting van Nederland wel raad mee. In 1943 voerden zij het tweezijdig ontslagverbod in. Arbeiders mochten niet zomaar ontslag nemen en Ondernemers mochten hun personeel niet zomaar meer ontslaan. Beide partijen moesten hiervoor toestemming vragen bij een overheidsinstelling. Toen de Duitsers waren verslagen en Nederland een heel nieuw systeem van arbeidsverhoudingen kreeg, veranderde er een ding niet. Het tweezijdig ontslagverbod bleef in stand. Dus de arbeiders waren nu wel beschermd tegen willekeurig ontslag, maar ze konden ook zelf niet zomaar meer ontslag nemen. De woorden slavernij en horigheid zijn hier niet op hun plaats, maar dat er van een bovenmatige dwang sprake was lijkt me zonneklaar. Maar ja, alles voor de economische groei. Want dat was het argument waarmee de Nazi-maatregel in stand werd gehouden. Evenals de geleide loonpolitiek waardoor de Nederlandse arbeiders in 1957 tot de slechts betaalde van Europa behoorden.

De na-oorlogse periode was er niet alleen een van staatsmacht over de economie. Diezelfde staat zorgde ook voor een uitbouw van de verzorgingsstaat. Werkloosheidsuitkering, AOW, WAO, Bijstand en ga zo maar door. Alles om te voorkomen dat de arbeiders weer in opstand zouden komen en misschien zelfs aan revolutie zouden gaan denken zoals ze ook na de Eerste Wereldoorlog al hadden gedaan. Er heerste in de meeste landen en dus ook Nederland overeenstemming dat de overheid een grote rol had in het tevreden houden van de bevolking om zo crisis en verzet te voorkomen. Maar aan die consensus kwam een eind.

Toen in de jaren zestig en zeventig overal toch opstanden uitbraken (weet je nog, Parijs 1968) en de arbeiders nog steeds niet tevreden bleken te zijn en telkens meer eisten (in Duitsland schreef men op de muren Wir Wollen Alles) kwam er een kentering. Afgelopen week was er veel aandacht voor 9/11, maar die dag was ook de herdenking van een andere 11 september toen veertig jaar geleden Pinochet in Chili de macht greep. Dat was het grote keerpunt. Daarna volgden Van Agt (weet je nog de grote demonstraties tegen Bestek ’81), Thatcher, Reagan en Lubbers (verlaagde de uitkeringen en ambtenarensalarissen met 3,5 procent). Het was afgelopen met de sociale verzorgingsstaat. Thatcher zei het al, er bestaan alleen individuen en gezinnen maar de samenleving als zodanig bestaat niet.

Diverse sociale arrangementen werden verslechterd. Zo ging de WW van 80 naar 75 procent van het laatstverdiende loon en werd ook de uitkeringsduur verkort. De vakbeweging stond met de rug tegen de muur en liet zich ertoe verleiden om meer te polderen dan te strijden. Daarmee verloor ze voor veel mensen aantrekkingskracht. Mensen zagen wel dat de vakbeweging veel goed deed, maar het was toch vooral een club van bestuurders dus waarom zou je lid worden?

Met het vallen van de Muur in 1989 gingen alle remmen los. Nu was er geen enkel alternatief meer voorhanden voor ontevreden arbeiders. Dat was toch iets waar de machthebbers in het Westen tijdens de Koude Oorlog altijd voor hadden gevreesd. Dat hun eigen arbeiders het Sowjet-systeem als een reëel alternatief zouden zien. Nu het was geïmplodeerd hoefden ze daar niet meer bang voor te zijn. Het neo-liberalisme voelde zich nu oppermachtig.

Er was geen alternatief meer, de vakbeweging was krachteloos en een groot deel van de sociaal-democratie hing zijn ideologie aan de wilgen en vond ook dat mensen vooral voor zichzelf moeten zorgen. Was de sfeer in de jaren zestig nog dat arbeiders die voor een tientje meer naar een andere baas wilden eigenlijk asocialen waren, nu werd het jobhoppen gepromoot. Geen baan meer voor het leven.

De EU speelt in dit alles ook een grote rol. Volgens de Lissabon agenda en het latere EU2020 moet Europa de meest concurrerende economie worden om de strijd met China en de VS vol te kunnen houden. In dit kader is ook een flexibele arbeidsmarkt gepromoot. Niet omdat werknemers dan makkelijk van baan kunnen switchen op weg naar hoger loon, maar omdat werkgevers dan makkelijker mensen kunnen ontslaan om de concurrentie beter aan te kunnen. In tien jaar tijd is in Nederland het aantal mensen met een flexibele baan gestegen van 12 naar 16 procent en het aantal ZZP’ers van 8 naar 10. De meeste mensen hebben nog steeds een vaste aanstelling, maar dat percentage is uiteraard gedaald.

Uit recent onderzoek van het CBS en TNO blijkt dat veel mensen met een flexibele aanstelling hier wel tevreden over zijn. Het sluit vooral bij veel vrouwen aan bij hun persoonlijke leven. Ook is het niet zo dat flexwerk slecht is voor de gezondheid wat wel eens wordt gedacht. Wie vooral de dupe zijn van flexibilisering dat zijn de laaggeschoolden en ondernemers gebruiken flexibilisering momenteel vaak om de gevolgen van de crisis op hun personeel af te wentelen. Daar moet iets aan worden gedaan.

De huidige regering van Rutte en Samson sluit zich blindelings aan bij het streven naar flexibilisering. Zoals ze zelf schreven: ‘Flexibele arbeid is belangrijk voor een goed functionerende arbeidsmarkt en economie. Flexibele arbeid mag echter niet verworden tot een goedkoop alternatief voor werk dat beter door vaste werknemers gedaan kan worden. De rijksoverheid zal op dit punt het goede voorbeeld geven’. De flexibilisering zou worden bevorderd door een maximale ontslagvergoeding wat het goedkoper maakt voor ondernemers om van hun personeel af te komen. Inmiddels sloten werkgeversorganisaties en vakbonden in april een sociaal akkoord waarin deze maatregel is teruggedraaid. Ook spraken de ondertekenaars zich uit voor het beperken van flexcontracten en een verbod op nulurencontracten.

 

De soep wordt dus misschien niet zo heet gegeten als ze wordt opgediend. Maar ik zat bij het voorbereiden van mijn praatje nog steeds met een probleem. Is flexibilisering nu alleen een ramp en terugkeer naar de duistere negentiende eeuw? Het grote verschil met toen lijkt me toch dat er tegenwoordig uitkeringen bestaan die de ontslagen arbeider niet ineens brodeloos laten zijn. En is de beroepsbevolking ook niet enorm veranderd in vergelijking met dertig jaar geleden? In mijn tijd werkten studenten over het algemeen in de vakantieperiode, maar tegenwoordig werken ze bijna allemaal het jaar door. Maar dat willen ze dan toch geen veertig uur? En de herintredende vrouwen die zelf parttime of flexibel willen werken? Dus nee fb-vriend 1, er is geen sprake van nieuwe dagloners. Een andere vakbonds fb-vriend wees trots op de Ketenregeling die bestaat waardoor kort durende arbeidsovereenkomsten niet eindeloos herhaald mogen worden maar na drie keer automatisch voor onbepaalde tijd zal gelden. Het lijkt me dus dat er geen sprake is van een terugkeer naar de negentiende eeuw. We kunnen ons zelfs afvragen of werkgevers en rechtse politici daar wel belang bij zouden hebben. Een uitkleding van de regelingen? Ja daar staan ze pal voor, maar volledig afschaffen met alle sociale strijd die dat tot gevolg zou kunnen hebben?

Sterker nog, ik denk dat het een teken van de macht van de vakbeweging in Nederland is dat er weliswaar versoberingen zijn maar dat van totale afbraak geen sprake is. Laten we in ieder geval ook blij zijn dat arbeiders met inachtneming van een opzegtermijn ontslag mógen nemen. Dat is wel eens anders geweest toen de Nazi's aan de macht waren en de Keynesianen van vlak na de oorlog. Maar eerlijk gezegd weet ik het niet helemaal precies en dat heb ik tijdens mijn praatje ook geprobeerd duidelijk te maken. De bezuinigingen en veranderingen zijn duidelijk en strijd daartegen is nodig. Maar laten we tegelijk proberen om nieuwe wegen te zoeken en niet in een hoekje gaan zitten jeremiëren alsof er een ramp over de mensheid komt. Dankzij de strijd van linkse partijen en de vakbeweging zijn de huidige loontrekkers heel wat beter af dan hun voorgangers een eeuw geleden en ondanks zo nu en dan een tijdelijke terugslag, ben ik optimistisch over de toekomst.  Maar ja, als vrijwillig ZZP’er heb ik misschien wel makkelijk praten.